Zenobius Sophista <Paroemiogr.>, Epitome collectionum Lucilli Tarrhaei et Didymi
Centuria 4, section 38, line 8
Καὶ τὴν μὲν εἰς Μέγαρα προσβρασθεῖσαν Μεγαρεῖς ἀνελόμενοι
καὶ πολυτελῶς κηδεύσαντες ἐκάλεσαν Λευκοθέαν· τὸν δὲ
εἰς Κόρινθον Κορίνθιοι θάψαντες Μελικέρτην ἄγουσιν
ἐπ’ αὐτῷ ἀγῶνα τὰ Ἴσθμια.
Plutarchus Biogr., Phil., De proverbiis Alexandrinorum [Sp.]
Fragment 6, line 6
μετὰ δὲ τοῦ Μελικέρτου ἡ Ἰνὼ ἔρριψεν ἑαυτὴν εἰς τὴν πρὸς τῷ
Μολουρίῳ θάλασσαν· καὶ τὴν μὲν εἰς Μέγαρα προσβρασθεῖσαν Μεγαρεῖς ἀνελόμενοι καὶ πολυτελῶς κηδεύσαντες ἐκάλεσαν Λευκοθέαν· τὸν δὲ εἰς Κορίνθιοι θάψαντες
Μελικέρτην ** καὶἄγουσινἐπ‘ αὐτῷἀγῶνα τὰἼσθμια.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio
Book 2, chapter 1, section 3, line 6
… προϊοῦσι δὲ
ἡ πίτυςἄχρι γεἐμοῦ πεφύκει παρὰ τὸν αἰγιαλὸν καὶ
Μελικέρτου βωμὸςἦν. ἐς τοῦτον τὸν τόπον ἐκκομι-
σθῆναι τὸν παῖδαὑπὸ δελφῖνος λέγουσι· κειμένῳ δὲ
ἐπιτυχόντα Σίσυφον θάψαι τε ἐν τῷ ἰσθμῷ καὶ τὸν
ἀγῶνα ἐπ’ αὐτῷ ποιῆσαι τῶν Ἰσθμίων
Στον Παυσανία διαβάζουμε : ότι φύτρωσε πεύκη στον άκρη του γιαλού και εκει υπάρχει βωμός του Μελικέρτη. Στον τόπο όπου μεταφέρθηκε το παιδί –Μελικέρτη, από δελφίνι, όπως λέγουν ….
Περισσότερα για δελφίνια και Δελφούς και Αρίωνα, ‘Ιωνα κλπ σε παλαιότερα κείμενα.
Plutarchus Biogr., Phil., Theseus
Chapter 25, section 5, line 4
Τάδ’ ἐστὶ Πελοπόννησος, οὐκ Ἰωνία.
καὶ τὸν ἀγῶνα πρῶτος ἔθηκε κατὰ ζῆλον Ἡρακλέους,
ὡς δι’ ἐκεῖνον Ὀλύμπια τῷ Διί, [καὶ] δι‘ αὐτὸνἼσθμια
τῷ Ποσειδῶνι φιλοτιμηθεὶςἄγειν τοὺςἝλληνας. ὁ γὰρ
ἐπὶ Μελικέρτῃ τεθεὶς αὐτόθι νυκτὸςἐδρᾶτο, τελετῆς
ἔχων μᾶλλονἢ θέας καὶ πανηγυρισμοῦ τάξιν. ἔνιοι δέ
φασιν ἐπὶ Σκείρωνι τὰ Ἴσθμια τεθῆναι, τοῦ Θησέως
ἀφοσιουμένου τὸν φόνον διὰ τὴν συγγένειαν
Plutarchus Biogr., Phil., Quaestiones convivales (612c-748d)
Stephanus page 675, section E, line 9
κοινῶς δ’ ὑπὸ <πολλῶν> λεγομένου
ὡς ἴδιόν ἐστι στέμμα Ποσειδῶνος ἡ πίτυς, <Λουκανίου>
δὲ προστιθέντος ὅτι καὶ τῷ Διονύσῳ καθωσιωμένον τὸ
φυτὸν οὐκ ἀπὸ τρόπου ταῖς περὶ τὸν Μελικέρτην συνῳ-
κείωται τιμαῖς, αὐτὸ τοῦτο ζήτησιν παρεῖχεν, ᾧτινι
λόγῳ Ποσειδῶνι καὶ Διονύσῳ τὴν πίτυν οἱ παλαιοὶ καθω-
σίωσαν.
Plutarchus Biogr., Phil., Quaestiones convivales (612c-748d)
Stephanus page 675, section E, line 2
<Πραξιτέλης> μὲν οὖν ὁ περιηγητὴς τὸ μυθῶδες ἐπῆγεν,
ὡς λεγόμενον εὑρεθῆναι τὸ σῶμα τοῦ Μελικέρτου πίτυι
προσβεβρασμένον ὑπὸ τῆς θαλάττης· καὶ γὰρ οὐ πρόσω
Μεγάρων εἶναι τόπον, ὃς ‘Καλῆς δρόμος’ ἐπονομάζεται,
δι’ οὗ φάναι Μεγαρεῖς τὴν Ἰνὼ τὸ παιδίον ἔχουσαν δρα-
μεῖν ἐπὶ τὴν θάλατταν.
Plutarchus Biogr., Phil., Quaestiones convivales (612c-748d)
Stephanus page 675, section D, line 8
8ΠΡΟΒΛΗΜΑ Γ
Τίς αἰτία δι’ ἣν ἡ πίτυς ἱερὰ Ποσειδῶνος ἐνομίσθη καὶ Διονύσου·
καὶ ὅτι τὸ πρῶτον ἐστεφάνουν τῇ πίτυι τοὺς Ἴσθμια νικῶντας,
ἔπειτα σελίνῳ, νυνὶ δὲ πάλιν τῇ πίτυι
Ἡ πίτυςἐζητεῖτο καθ‘ ὃν λόγονἐνἸσθμίοις στέμμα
γέγονε· καὶ γὰρ ἦν τὸ δεῖπνον ἐν Κορίνθῳ, Ἰσθμίων
ἀγομένων ἑστιῶντος ἡμᾶς Λουκανίου τοῦ ἀρχιερέως.
<Πραξιτέλης> μὲν οὖν ὁ περιηγητὴς τὸ μυθῶδες ἐπῆγεν,
ὡς λεγόμενον εὑρεθῆναι τὸ σῶμα τοῦ Μελικέρτου πίτυι
προσβεβρασμένον ὑπὸ τῆς θαλάττης· καὶ γὰρ οὐ πρόσω
Μεγάρων εἶναι τόπον, ὃς ‘Καλῆς δρόμος’ ἐπονομάζεται,
δι’ οὗ φάναι Μεγαρεῖς τὴν Ἰνὼ τὸ παιδίον ἔχουσαν δρα-
μεῖν ἐπὶ τὴν θάλατταν. κοινῶς δ’ ὑπὸ <πολλῶν> λεγομένου
ὡς ἴδιόν ἐστι στέμμα Ποσειδῶνος ἡ πίτυς, <Λουκανίου>
δὲ προστιθέντος ὅτι καὶ τῷ Διονύσῳ καθωσιωμένον τὸ
φυτὸν οὐκ ἀπὸ τρόπου ταῖς περὶ τὸν Μελικέρτην συνῳ-
κείωται τιμαῖς, αὐτὸ τοῦτο ζήτησιν παρεῖχεν, ᾧτινι
λόγῳ Ποσειδῶνι καὶ Διονύσῳ τὴν πίτυν οἱ παλαιοὶ καθω-
σίωσαν. ἐδόκει δ’ <ἡμῖν> μηδὲν εἶναι παράλογον·
ἀμφότεροι γὰρ οἱ θεοὶ τῆς ὑγρᾶς καὶ γονίμου κύριοι
δοκοῦσιν ἀρχῆς εἶναι· καὶ Ποσειδῶνί γε Φυταλμίῳ Διο-
νύσῳ δὲ Δενδρίτῃ πάντες ὡς ἔπος εἰπεῖν Ἕλληνες θύουσιν.
οὐ μὴν ἀλλὰ κατ’ ἰδίαν τῷ Ποσειδῶνι φαίη τις ἂν τὴν
πίτυν προσήκειν, | οὐχ ὡς Ἀπολλόδωρος (Fr. Gr. Hist. 244
F 123) οἴεται παράλιον φυτὸν οὖσαν οὐδ’ ὅτι φιλήνεμός
ἐστιν ὥσπερ ἡ θάλασσα (καὶ γὰρ τοῦτό τινες λέγουσιν),
ἀλλὰ διὰ τὰς ναυπηγίας μάλιστα. καὶ γὰρ αὐτὴ καὶ τὰ
ἀδελφὰ δένδρα, πεῦκαι καὶ στρόβιλοι, τῶν τε ξύλων παρέ-
χει τὰ πλοϊμώτατα πίττης τε καὶ ῥητίνης ἀλοιφήν, ἧς
ἄνευ τῶν συμπαγέντων ὄφελος οὐδὲν ἐν τῇ θαλάττῃ. τῷ
δὲ Διονύσῳ τὴν πίτυν ἀνιέρωσαν ὡς ἐφηδύνουσαν τὸν – (νοστιμίζουσα )
οἶνον· τὰ γὰρ πιτυώδη χωρία λέγουσιν ἡδύοινον τὴν
ἄμπελον φέρειν.
ἔτι δ’ οἶμαι Προκλέους ἐντετυχηκέναι γραφῇ (FHG II
342) περὶ τῶν Ἰσθμίων ἱστοροῦντος, ὅτι τὸν πρῶτον
ἀγῶν’ ἔθεσαν περὶ στεφάνου πιτυΐνου· ὕστερον δέ, τοῦ
ἀγῶνος ἱεροῦ γενομένου, ἐκ τῆς Νεμεακῆς πανηγύρεως
μετήνεγκαν ἐνταῦθα τὸν τοῦ σελίνου στέφανον. ὁ δὲ
Προκλῆς οὗτος ἦν εἷς τῶν ἐν Ἀκαδημίᾳ Ξενοκράτει
συσχολασάντων.’
Στα Συμποσιακά προβλήματα του Πλουτάρχου υπάρχουν αναφορές ότι στα ‘Ισθμια οι νικητές είναι αυτοί που στεφανώνονται με στεφάνι φτιαγμένο από κλαδιά πεύκου προς τιμήν του Μελικέρτη. Γιατί λέγεται ότι το σώμα του Μελικέρτη εξεβράσθει κάτω από μια Πεύκη, κοντά στα Μέγαρα και στην περιοχή που ονομάζετε Καλός δρόμος
¨Όμως το πεύκο είναι αρχικά αφιερωμένο στον Ποσειδώνα τον Φυτάλμιο αλλά και τον Διόνυσο τον Δενδρίτη, όπου θυσιάζουν όλοι ανεξαιρέτως οι Έλληνες. Και γιατί στην περιοχή υπάρχει ιερό που λατρεύονται οι ενάλιοι θεοί και θεωρείτε ναός του Ποσειδώνα ή του Διονύσου καθώς και οι δύο θεωρούνται οι θεότητες της υγρής φύσης και γόνιμής φύσης που δίδει ζωή, όμως σε άλλα κείμενα μας δίνονται πληροφορίες για βωμό του Μελικέρτη, στο σημείο της εμφάνισης του παιδός.
Συνλατρεύονται οι Διόνυσος, Ποσειδώνας Φυτάλμιος και Μελικέρτης. Ισης δύναμης και ίδιας ποιότητας θεοί, άλλοι νεότεροι όπως ο Διονυσος ο υιός ο Υέτιος του Διός, ο μόνος να κρατήσει το σκήπτρο του με τους κεραυνούς, ο Ενάλιος και ο Υης και ο υιός του Φυτάλμιο Πατέρα, και ο Μελικέρτης ο ομογάλακτος, ο υιός της Δίνης και ο Δίνος η θαλάσσια έκφραση του Διον-ί-σου σε κοινούς βωμός και ιερά…Ίδιες ενέργειες και ας τους μαθαίνουμε μέσα από διαφορετικές ιστορίες, από διαφορετικά κείμενα…
Το Φυτάλμιος είναι το επίθετο που χαρακτηρίζει τόσο τον Ποσειδώνα όσο και τον Δια – δηλώνει τον Φυτάλμιο πατέρα αυτόν που γεννά, παράγει, δημιουργεί, γονιμοποιεί, τρέφει, τον φυσικό, τον έμφυτο και τον σύμφυτο.
Philoxenus Gramm., Fragmenta
Fragment 284*, line 1
Et. Gen. AB s. v. φυτάλιμος (unde EM 803, 4): <φυτάλμιος>· <παρὰ τὸ>
φυτὸν φύτιμος· καὶ πλεονασμῷ τῆς αλ συλλαβῆς φυτάλιμος καὶ φυτάλ-
μιος. Σοφοκλῆς (fr. 720 N.2 = 788 P.) “προσῆλθε μητρὶ καὶ φυταλμίῳ
πατρί”. †πολλάκις καὶ τροπῇ γίνεται τοῦ υ εἰς ι φιτάλιμος†.
Pseudo-Zonaras Lexicogr., Lexicon
Alphabetic letter phi, page 1827, line 12
<Φυτάλμιος Ζεύς>. φοιτάλμιος δὲ Ποσειδῶν, ὁ ἐν τῇ ἅλμῃ φοιτῶν…
Hesychius Lexicogr., Lexicon (Π – Ω)
Alphabetic letter phi, entry 1067, line 1
<φυταλιαῖς>· κήποις. [ἢ ταῖς γονίμαις καὶ φυτευτικαῖς]
<Φυταλίδαι>· γένος παρὰ Ἀθηναίοις
<φυταλίζειν>· φυτεύειν. πλησιάζειν
<φυταλιῆς>· κήπου, δενδροφόρου γῆς
<φυταλμίοις>· φυτευτικοῖς, γονίμοις
<φυτάλμιος Ζεύς>· συγγενής, ἢ ζωογόνος
<φυτάλμιοι>· ὁμοίως πληθυντικῶς
<φυτεύει>· κατασκευάζει. γεννᾷ
<φυτηκόμος>· σύνδε(ν)δρος τόπος
<Φύτιος>·ἥλιος. ἢ Ζεύς
Scholia In Aratum, Scholia in Aratum (scholia vetera)
Scholion 2, line 16
“ὦ Ζεῦ πανόπτα” (Trag. Gr. Fr. adesp. 43 Nauck) καὶ “ἠέ–
λιος, ὃς πάντ’ ἐφορᾷς” (Γ 277). <ἀγυιαὶ> δὲ τὰ
ἄμφοδα δι’ ὧν τὰ γυῖα φέρομεν. <ἀγοραὶ> δὲ αἱ
ἐκκλησίαι καὶ αἱ σύνοδοι. λέγεται γὰρ καὶ βουλαῖος
Ζεὺς καὶ ξένιος καὶ ἑταίρειος, φίλιος, φυτάλμιος, ἐπι-
κάρπιος.
Scholia In Sophoclem, Scholia in Sophoclem (scholia vetera)
Play OC, verse 150, line 1
<φυτάλμιος> ἀπὸ φύτλης·ἀπὸ γενέσεως καὶ ἐξ ἀρχῆς …
Suda, Lexicon
Alphabetic letter phi, entry 874, line 1
<Φυτάλιμος:> ὄνομα κύριον.
<Φυτάλμιος:> ἀπὸ φύτλης.
Μπορείτε να δείτε και σε προηγούμενα κείμενα για τον Ύη και υέτιο, καθώς και τον Ενυάλιο και το Δασ-άλιο…
Στο αρχαίο κείμενο, στην συνέχεια, δίδεται και μια ακόμα σχέση των πεύκων αλλά και των κωνοφόρων γενικότερα με την θάλασσα και τον Ποσειδώνα, καθώς τα κωνοφόρα φυτρώνουν στις παραλίες δίπλα στην θάλασσα και η ξυλεία τους είναι αυτή που επιπλέει και δίνει την δυνατότητα να φτιάξουν καράβια και με το ρετσίνι τους να τα αδιαβροχοποιήσουν και να τα καλλιφατίσουν. Όμως συνδέεται και με την καλλιέργεια της αμπέλου καθώς στα μέρη που φυτρώνουν πεύκα τα σταφύλια βγαίνουν πιο εύγεστα. Και το ρετσίνι των πεύκων είναι αυτό που τα κάνει πιο νόστιμα όταν χρησιμοποιείτε κατά την διάρκεια της ζύμωσης του κρασιού και κατά την συντήρηση του.…
Χρησιμοποιώντας την ρητίνη και μέσα στο κρασί, ή στο σφράγισμα για να μην παίρνει αέρα το κρασί και ξινίζει, ενώ ακόμα και στις μέρες μας τα ξύλινα ή δρύινα βαρέλια είναι αυτά που αρωματίζουν το κρασί … αλλά ακόμα και σήμερα ένα από τα πιο εύγευστα κρασιά είναι η ρετσίνα…
Ας μην ξεχνάμε και την χρήσή του ρετσινιού ως υλικό για αρωματοποιίας και καθαρισμού μέσω των θυμιατίσματος με λιβάνι, ακομα και εδώ μας δίνεται η μεγάλη “καθαριστική” δύναμη.
Η άλλη του ονομασία ήλεκτρον, κοινώς το κεχριμπάρι ως απολιθωμένη ρητίνη ….. ‘Εχει την φήμη της προστατευτικής και μαγικής ουσίας.
Έτσι δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι χιλιάδες χρόνια τώρα καίγεται σαν λιβάνι κατά τη διάρκεια πνευματικών και θρησκευτικών τελετών.
Όταν καεί, το κεχριμπάρι απελευθερώνει ευωδιαστό άρωμα πεύκου.
συνεχίζετε …